Οι περισσότερες από τις τραχηλοπροσωπικές λοιμώξεις είναι οδοντογενούς αιτιολογίας και δημιουργούνται κυρίως από επέκταση περιακρορριζικών αποστημάτων και λιγότερο συχνά από περιοδοντικά αποστήματα και περιστεφανίτιδες. Σπανιότερα, τραχηλοπροσωπικές λοιμώξεις είναι δυνατό να δημιουργηθούν από κύστεις που επιμολύνθηκαν, όπως και από τραύματα ή κατάγματα.
Ανεξάρτητα όμως από την αιτιολογία και το είδος της αρχικής λοίμωξης, η μετέπειτα διασπορά, που γίνεται συνήθως κατά συνέχεια ιστού, κάποτε μέσω της λεμφικής οδού και σπάνια αιματογενώς εξαρτάται τόσο από παράγοντες που σχετίζονται με τον υπεύθυνο μικροοργανισμό, όσο και από τους παράγοντες της άμυνας του οργανισμού. Οι παραπάνω παράγοντες, εκτός από τον τρόπο διασποράς, καθορίζουν τη μορφή της λοίμωξης, την έκτασή της και την εξέλιξή της.
Τα τραχηλοπροσωπικά διαστήματα
Σε ό,τι αφορά την επέκταση της τραχηλοπροσωπικής λοίμωξης, εκτός από τους παράγοντες που σχετίζονται με τον υπεύθυνο μικροοργανισμό και την άμυνα του ξενιστή οργανισμού, καθοριστικό παράγοντα αποτελεί και το ανατομικό υπόστρωμα της περιοχής της λοίμωξης.
Οι λοιμώξεις δεν επεκτείνονται τυχαία στο πρόσωπο και στόν τράχηλο, αλλά ακολουθούν ορισμένα μυοπεριτονιακά διαστήματα που υπάρχουν ή άλλα που δημιουργούνται μεταξύ μυών, περιτονιών και οστών. Συνήθως οι λοιμώξεις αυτές ξεκινούν από περιακρορριζικά αποστήματα, που αναπτύσσονται αρχικά στη σπογγώδη ουσία των γνάθων.
Τα διαστήματα είναι εν δυνάμει χώροι που περικλείονται από μύες, οστά και περιτονίες. Οι λοιμώξεις μπορεί να εντοπίζονται σε ένα ή περισσότερα τέτοια διαστήματα, τα οποία επικοινωνούν μεταξύ τους.
Τα τραχηλοπροσωπικά διαστήματα που προσβάλλονται από οδοντογενείς λοιμώξεις είναι:
Α) Από λοιμώξεις της κάτω γνάθου:
- Το υπογλώσσιο διάστημα
- Το υπογνάθιο διάστημα
- Το υπογενείδιο διάστημα
- Το παρειακό διάστημα
- Το υπομασητήριο διάστημα
- Το πτερυγογναθιαίο διάστημα
- Το πλαγιοφαρυγγικό διάστημα
- Η επέκταση στο αγγειώδες έλυτρο
- Η επέκταση στο οπισθοφαρυγγικό διάστημα
Β) Από λοιμώξεις της άνω γνάθου:
- Το διάστημα της βάσεως του άνω χείλους
- Το διάστημα του κυνικού βόθρου
- Το παρειακό διάστημα
- Το υποκροτάφιο διάστημα
- Το κροταφικό διάστημα
Θεραπεία των Τραχηλοπροσωπικών Λοιμώξεων
Η θεραπεία των τραχηλοπροσωπικών λοιμώξεων είναι πρωτίστως τοπική και περιλαμβάνει την:
α. Παροχέτευση των αποστημάτων σε συνδυασμό με αντιβίωση και την
β. Αιτιολογική θεραπευτική αντιμετώπιση των υπεύθυνων δοντιών.
Παροχέτευση
Η διάνοιξη και η παροχέτευση των αποστημάτων προλαβαίνει την επέκταση της λοίμωξης, ανακουφίζει από τον πόνο και τον πυρετό, βελτιώνει τη γενική κατάσταση του αρρώστου και μεταστρέφει την πορεία της λοίμωξης προς τη λύση της και την αποκατάσταση.
Όλα τα αποστήματα πρέπει να διανοίγονται και να παροχετεύονται. Μόνη η χορήγηση αντιβιοτικών, ακόμη και αν καταφέρει να περιορίσει μια διαπυηθείσα λοίμωξη και να επιτύχει την μετατροπή του αποστήματος σε «άσηπτο απόστημα», δεν μπορεί να βοηθήσει στην απορρόφηση του πύου.
Η διάνοιξη και η παροχέτευση των σχετικά μεγάλων αποστημάτων μπορεί να γίνει πιο άνετα για τον άρρωστο με γενική αναισθησία. Για τα συνήθη όμως αποστήματα προτιμάται η δι’ εμποτίσεως τοπική αναισθησία του δέρματος ή του βλεννογόνου όπου θα γίνει η τομή.
Θεραπευτική αντιμετώπιση των υπευθύνων δοντιών
Συγχρόνως με τη διάνοιξη και παροχέτευση των οδοντογενών τραχηλοπροσωπικών αποστημάτων πρέπει να ληφθεί απόφαση και για τη θεραπευτική αντιμετώπιση της αρχικής εστίας της λοιμώξεως, που συνήθως σχετίζεται με κάποιο οδοντοφατνιακό απόστημα και σπανιότερα με μια περιστεφανίτιδα ή ένα περιοδοντικό απόστημα. Ο τρόπος επεμβάσεως στην αρχική εστία της λοιμώξεως εξαρτάται και από την απόφαση για τη διατήρηση ή την εξαγωγή του υπεύθυνου δοντιού.
Σε περίπτωση περιακρορριζικού αποστήματος, εάν κρίνεται ότι το υπεύθυνο δόντι μπορεί και πρέπει να διατηρηθεί, τότε θα πρέπει να γίνει άμεσα ενδοδοντική θεραπεία.
Σε περίπτωση που θα αποφασισθεί εξαγωγή του δοντιού, τότε η εξαγωγή αυτή πρέπει να γίνεται το δυνατό συντομότερα.
ΠΡΟΣΟΧΗ
Οι λοιμώξεις της στοματογναθικής περιοχής συνήθως περιχαρακώνονται στο σημείο αρχικής εντόπισής τους, γεγονός που οφείλεται στην άμυνα του οργανισμού, αλλά και κάποιες φορές στην άμεση λήψη αντιβιοτικών.
Παρόλα αυτά κάποιες φορές η φλεγμονή επεκτείνεται σε γειτονικά ανατομικά διαστήματα, οπότε απαιτείται άμεση χειρουργική αντιμετώπιση.
Εάν τούτο δεν διαγνωσθεί άμεσα ή παραμεληθεί από τον ασθενή η λοίμωξη μπορεί να επεκταθεί σε απομακρυσμένες περιοχές π.χ. μεσοθωράκιο, εγκέφαλος και να θέσει σε σοβαρό κίνδυνο τη ζωή του ασθενούς.