Στη χώρα μας, ως πρώτη αιτία των καταγμάτων στην περιοχή του προσώπου και ειδικότερα στην κάτω γνάθο είναι τα τροχαία ατυχήματα. Ακολουθούν: η άσκηση βίας, οι πτώσεις, τα εργατικά-βιομηχανικά ατυχήματα, τα αθλητικά ατυχήματα (παρουσιάζουν τάση αύξησης), οι τραυματισμοί από πυροβόλα όπλα και άλλες σπανιότερες αφορμές.
Γενικά, οι ασθενείς με κατάγματα του προσωπικού κρανίου δεν κινδυνεύουν συνήθως άμεσα από αυτά. Κινδυνεύουν όμως από αδιάγνωστους τραυματισμούς διαφόρων συστημάτων.
Οι πολυτραυματίες φέρουν κατάγματα του προσωπικού κρανίου σε ποσοστό 11-20%.
Από αυτούς 2-5% έχουν κάκωση της αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης, 30% φέρουν και κάταγμα του εγκεφαλικού κρανίου, 5% έχουν και τραύμα κοιλίας, πάνω από 1% μπορεί να έχει δυνητικά θανατηφόρους τραυματισμούς, όπως πνευμοθώρακα ή καρδιακό επιπωματισμό.
ΚΑΤΑΓΜΑΤΑ ΚΑΤΩ ΓΝΑΘΟΥ
Η κάτω γνάθος ανήκει στα μακρά οστά και είναι το ισχυρότερο, το μεγαλύτερο και το μόνο κινητό οστό του προσώπου.
Τα κατάγματα της κάτω γνάθου είναι συνήθως σχετικά εύκολο να διαγνωσθούν.
Παρατηρείται διαταραχή της σύγκλεισης των δοντιών (τα δόντια δεν κλείνουν σωστά) και δυσκολία στην κίνηση της κάτω γνάθου. Ανεωγμένη δήξη (χασμοδοντία) παρατηρείται συχνά.
Ο ίδιος ο ασθενής παραπονείται για πόνο κυρίως κατά την κίνηση της γνάθου, αδυναμία καταπόσεως και ευαισθησία στην περιοχή του κατάγματος. Ενδεχομένως, επίσης, σε περίπτωση τραυματισμού του κάτω φατνιακού νεύρου είναι δυνατόν να διαπιστώσει υπαισθησία (μούδιασμα) στο δέρμα και στο κάτω χείλος.
Στην περιοχή του κατάγματος υπάρχει συνήθως οίδημα και εκχύμωση ή μπορεί να δημιουργηθεί αιμάτωμα.
ΑΚΤΙΝΟΛΟΓΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ
Από τις συμβατικές ακτινογραφικές λήψεις ή προβολές πιο ευρεία χρήση έχει η πανοραμική α/α.
Η αξονική τομογραφία χρειάζεται για τη απεικόνιση συντριπτικών καταγμάτων με παρεκτόπιση, ενδαρθρικών καταγμάτων του κονδύλου, παραμελημένων καταγμάτων ή επίσης ακόμη σοβαρών τραυματισμών με απώλεια οστού.
ΘΕΡΑΠΕΙΑ-ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ
Με τη θεραπεία των καταγμάτων της κάτω γνάθου επιδιώκεται η αποκατάσταση της φυσιολογικής της λειτουργίας και η ικανότητα της μάσησης. Για την επίτευξη αυτού του στόχου απαιτείται να εφαρμοσθούν οι εξής βασικές αρχές αντιμετώπισης:
- Ανάταξη των κατεαγότων άκρων σε ανατομική θέση.
- Εύρεση της ορθής οδοντικής σύγκλεισης.
- Ακινητοποίηση των κατεαγότων αστικών άκρων με τα δόντια σε θέση κεντρικής σύγκλεισης μέχρι να υπάρξει επούλωση.
- Έλεγχος πιθανής λοίμωξης.
Τις μεθόδους ανάταξης και ακινητοποίησης των καταγμάτων του σπλαχνικού κρανίου μπορούμε να διακρίνουμε Ι. σε κλειστές αναίμακτες και ΙΙ. σε ανοικτές χειρουργικές μεθόδους. Οι μέθοδοι αυτές σε πολλές περιπτώσεις συνδυάζονται.
Ι. Κλειστές μέθοδοι: Γίνεται ανάταξη των καταγμάτων με απλούς χειρισμούς και ακολουθεί διαγναθική ακινητοποίηση (δηλ. σταθεροποίηση του άνω και κάτω οδοντικού φραγμού μεταξύ τους σε θέση κεντρικής οδοντικής σύγκλεισης).
ΙΙ. Ανοικτές χειρουργικές μέθοδοι: Σε αυτές περιλαμβάνεται η τοποθέτηση κάθε τύπου οστεορραφών και η σταθερή οστεοσύνθεση των καταγμάτων με πλάκες και βίδες. Η χρήση της σταθερής οστεοσύνθεσης με με πλάκες και βίδες τιτανίου έχει σήμερα σχεδόν πλήρως παρεκτοπίσει κάθε άλλη χειρουργική μέθοδο αντιμετώπισης των καταγμάτων της κάτω γνάθου.
ΚΑΤΑΓΜΑΤΑ ΜΕΣΟΥ ΤΡΙΤΗΜΟΡΙΟΥ ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΟΥ
Τα οστά που αποτελούν το μέσο τριτημόριο του προσώπου είναι:
- Οι δύο άνω γνάθοι.
- Τα δύο υπερώια οστά.
- Τα δύο ζυγωματικά και οι κροταφικές αποφύσεις τους.
- Οι δύο ζυγωματικές αποφύσεις των κροταφικών οστών.
- Τα δύο ρινικά οστά.
- Τα δύο δακρυϊκά οστά.
- Η ύνις.
- Το ηθμοειδές.
- Οι δύο κάτω ρινικές κόγχες.
- Οι πτερυγοειδείς αποφύσεις του σφηνοειδούς.
Τα πολυάριθμα αυτά οστά είναι σχετικά εύθραυστα, ενώνονται μεταξύ τους με συναρθρώσεις και αποτελούν μια σαφώς πιο ασθενή περιοχή σε σχέση με το μετωπιαίο οστούν και τα τμήματα του σφηνοειδούς, που αποτελούν τη βάση του κρανίου.
Ταξινόμηση
Τα κατάγματα του μέσου τριτημορίου ταξινομούνται ως εξής:
- Κατάγματα άνω γνάθου
- Κατάγματα ρινικών οστών
- Κατάγματα ζυγωματικού συμπλέγματος
- Κατάγματα οφθαλμικού κόγχου
ΚΑΤΑΓΜΑΤΑ ΑΝΩ ΓΝΑΘΟΥ
Τα κατάγματα του μέσου τριτημορίου αποτελούν το 10-20% των καταγμάτων του προσώπου. Συνήθως συνυπάρχουν με άλλα κατάγματα του προσωπικού κρανίου.
Η αξιολόγηση των καταγμάτων της άνω γνάθου αρχίζει αφού προηγουμένως έχουν εκτιμηθεί και αντιμετωπισθεί τραυματισμοί, που θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή του ασθενή και έχει σταθεροποιηθεί η γενική του κατάσταση.
Ι. Κατάγματα της οδοντοφατνιακής απόφυσης
ΙΙ. Μέσο οβελιαίο κάταγμα της άνω γνάθου
ΙΙΙ. Μεμονωμένα κατάγματα του προσθίου τοιχώματος του ιγμορείου.
ΙV. Κατάγματα τύπου Le Fort
Ακτινολογική εξέταση
Στις περιπτώσεις αυτές, η αξονική τομογραφία με τη λεπτομερή εικόνα, που παρέχει, αποτελεί την πιο αξιόπιστη λύση.
Θεραπεία – Αντιμετώπιση
Για την ορθή αντιμετώπιση είναι απαραίτητο να αποφασισθεί ο τρόπος και να προσδιορισθεί ο χρόνος για την τελική αποκατάσταση. Λόγω της ταχείας διαδικασίας της πώρωσης στην άνω γνάθο, η τελική αποκατάσταση πρέπει να γίνεται όσον το δυνατόν συντομότερα με προτεινόμενο χρόνο επέμβασης, εάν δεν γίνει το πρώτο 24ωρο, την πέμπτη με όγδοη μετατραυματική ημέρα. Η περίοδος αυτή εξυπηρετεί, γιατί έχουμε το χρόνο για σωστή εκτίμηση των κακώσεων και έχουν υποχωρήσει τα μεγάλα οιδήματα που δυσκολεύουν την εγχειρητική διαδικασία.
ΚΑΤΑΓΜΑΤΑ ΡΙΝΙΚΩΝ ΟΣΤΩΝ
Τα κατάγματα των ρινικών οστών είναι τα πιο συχνά κατάγματα του προσώπου, διότι η μύτη προβάλλει σε σχέση με το υπόλοιπο πρόσωπο και προδιαθέτει σε τραυματισμό της. Είναι συχνότερα στους άνδρες παρά στις γυναίκες και παρατηρούνται επίσης συχνά στα παιδιά.
ΚΑΤΑΓΜΑΤΑ ΤΟΥ ΟΦΘΑΛΜΙΚΟΥ ΚΟΓΧΟΥ
0 οφθαλμικός κόγχος λόγω της στενής σχέσης του με τον οφθαλμό, τη μύτη, τις παραρρίνιες κοιλότητες και το κεντρικό νευρικό σύστημα, αποτελεί μία κρίσιμη περιοχή του προσώπου, η αποκατάσταση της οποίας είναι δύσκολη.
Ένα κάταγμα οφθαλμικού κόγχου μπορεί να προκαλέσει εξασθένηση ή απώλεια της όρασης, αλλά και διπλωπία.
Θεραπεία – Αντιμετώπιση
Η αντιμετώπιση των καταγμάτων του κόγχου πρέπει να γίνει το συντομότερο δυνατό. Η αξονική τομογραφία επέτρεψε την καλύτερη εκτίμηση των καταγμάτων και η απόφαση για χειρουργική ή συντηρητική θεραπεία τους είναι πλέον ευκολότερη.
ΟΛΟΠΡΟΣΩΠΙΚΑ ΚΑΤΑΓΜΑΤΑ
Τα ολοπροσωπικά είναι σύνθετα κατάγματα που περιλαμβάνουν την κάτω γνάθο και το μέσο τριτημόριο του προσώπου, ενώ συχνά συμμετέχει και το άνω τριτημόριο (εγκεφαλικό κρανίο). Προέρχονται από την απελευθέρωση υψηλής ενέργειας και την επίδραση ισχυρών δυνάμεων στο κρανίο.
Η αντιμετώπιση των καταγμάτων αυτόν παρουσιάζει ιδιαίτερη δυσκολία και ο χειρούργος συχνά καλείται να επανασυνθέσει ένα παζλ από πολλά μικρά και μεγαλύτερα οστικά τεμάχια.
Το κρανίο αποτελείται από 22 οστά τα οποία περιβάλλουν διάφορες κοιλότητες (εγκέφαλος, κόγχοι παραρρίνιοι κόλποι, ρινική και στοματική κοιλότητα. Τα ολοπροσωπικά κατάγματα προκαλούν θραύση όλων η πολλών μειζόνων υποστηρικτικών αντηρίδων του προσώπου με αποτέλεσμα το σύμπλεγμα των οστών του προσώπου να χάσει την φυσιολογική κάθετη, οριζόντια και προσθοπίσθια διάσταση του. Οι αντηρίδες αποτελούν παχύτερα και ισχυρότερα οστικά τμήματα, σε σχέση με τα γειτονικά τους οστικά μόρια. Η αποκατάσταση τους επαναφέρει το πρόσωπο κατά τις τρεις διαστάσεις του.
Η εφαρμογή της σταθερής εσωτερικής οστεοσύνθεσης συνέβαλε σημαντικά στην καλύτερη θεραπεία των όλο προσωπικών καταγμάτων και την λειτουργική και αισθητική αποκατάσταση των ασθενών