Το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα του στόματος (ΑΚΣ) αποτελεί περισσότερο από 92% των περιπτώσεων καρκίνου του στόματος. Το ΑΚΣ είναι η έκτη συχνότερη κακοήθεια διεθνώς και συνιστά ένα σημαντικό πρόβλημα υγείας, που συνδέεται με σοβαρή νοσηρότητα και <50% μακροπρόθεσμη επιβίωση, παρά τις προόδους στη θεραπευτική αντιμετώπισή του με χειρουργική επέμβαση, ακτινοβολία και χημειοθεραπεία κατά τη διάρκεια των τελευταίων τεσσάρων δεκαετιών. Στο διάστημα αυτό η πρόγνωση του ΑΚΣ δεν έχει βελτιωθεί σημαντικά, ενώ περισσότερες από 300.000 νέες περιπτώσεις εντοπίζονται κάθε έτος παγκοσμίως. Υπολογίζεται ότι συμβαίνει ένας θάνατος ανά ώρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση και ένας θάνατος ανά ώρα στις Η.Π.Α. λόγω του καρκίνου στόματος.
Η πτωχή πρόγνωση οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι οι περισσότεροι ασθενείς διαγιγνώσκονται σε προχωρημένα στάδια της νόσου, παρ’ ότι έγκαιρη διάγνωση σε αρχικά στάδια είναι εφικτή και σχετικά ευχερής.
Το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα του στόματος εμφανίζεται πιο συχνά σε άνδρες ηλικίας >65 ετών, αν και τις τελευταίες δεκαετίες επικρατεί διεθνώς μια σταθερά αυξανόμενη τάση εμφάνισης τόσο στο γυναικείο πληθυσμό όσο και σε άτομα νεαρότερης ηλικίας (<40 ετών).
Συχνότερη θέση εντόπισης: 1. Πλάγιο χείλος της γλώσσας, 2. Έδαφος του στόματος
Μπορεί όμως να αναπτυχθεί οπουδήποτε: παρειές, χείλη, ούλα, υπερώα, οστό της γνάθου, σιελογόνοι αδένες.
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ
- Κάπνισμα: Το κάπνισμα αυξάνει 15 φορές την πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου του στόματος. Ειδικά όταν γίνεται και σε συνδυασμό με αλκοόλ, ο κίνδυνος αυξάνεται κατακόρυφα.
- Οινόπνευμα: Άτομα που καταναλώνουν καθημερινά αλκοόλ σε ποσότητα άνω των 3 μονάδων οι άνδρες και άνω των 2 μονάδων οι γυναίκες, διατρέχουν σημαντικά υψηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του στόματος.
- Ιός των Ανθρωπίνων Θηλωμάτων (HPV): Συνδέεται με την ανάπτυξη διάφορων καρκίνων στην κεφαλή και τον τράχηλο, όπως στον φάρυγγα, τη γλώσσα και τις παρωτίδες.
- Πρόσφατα, έχουν αναδειχθεί ως ιδιαίτερα σημαντικοί παράγοντες κινδύνου αφενός η κληρονομική προδιάθεση που επιφέρουν ορισμένοι πολυμορφισμοί του DNA και αφετέρου ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου I όταν δεν αντιμετωπίζεται φαρμακευτικά.
- Η υπερβολική έκθεση των χειλιών στον ήλιο
Όπως και κάθε άλλη κακοήθη νεοπλασία, το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα του στόματος αποτελεί μια πολυσταδιακή διαδικασία. Στην ανάπτυξή του συνεισφέρουν μοριακές βλάβες στο γενετικό υλικό των κυττάρων του στοματικού βλεννογόνου, που αφορούν απορρύθμιση ογκογονιδίων και ογκοκατασταλτικών γονιδίων, κυτταρογενετικές ανωμαλίες, επιγενετικές αλλαγές και μιτοχονδριακές μεταλλαγές.
Αυτές οι γενετικές αλλαγές επηρεάζουν πολλαπλά ενδοκυττάρια μονοπάτια μεταγωγής βιοχημικών μηνυμάτων, που ρυθμίζουν τον κυτταρικό πολλαπλασιασμό και τον προγραμματισμένο κυτταρικό θάνατο (κυτταρική απόπτωση).
Η βαθύτερη κατανόηση των μοριακών μηχανισμών, που εμπλέκονται στην έναρξη και πρόοδο της στοματικής καρκινογένεσης φαίνεται ότι αποτελεί την καλύτερη προσέγγιση που θα οδηγήσει στην ανάπτυξη νέων μορφών θεραπείας, στη βελτίωση της πρόγνωσης, αλλά και της πρόληψης.
Συμπτώματα καρκίνου του στόματος
Ο καρκίνος του στόματος εξελίσσεται σταδιακά. Τα συμπτώματα που πρέπει να αξιολογηθούν από ειδικό γναθοπροσωπικό χειρουργό είναι:
- Έλκος στο στόμα που δεν επουλώνεται (πληγή που δεν κλείνει)
- Οίδημα (πρήξιμο) στην παρειά και στα χείλη
- Μειωμένη κινητικότητα της γλώσσας
- Μούδιασμα ή πόνος στη γλώσσα
- Δυσφαγία – Δυσκαταποσία (δυσκολία στη μάσηση ή την κατάποση)
- Πόνος στο φάρυγγα
- Πληγή που αιμορραγεί
- Αλλαγή στην ως τώρα καλή εφαρμογή της οδοντοστοιχίας
- Λευκοπλακία (λευκά πλάκες στα ούλα, ή στο βλεννογόνο του στόματος)
- Ερυθροπλακία (ερυθρές πλάκες στο βλεννογόνο του στόματος)
Η λευκοπλακία και η ερυθροπλακία (κυρίως) θεωρούνται προκαρκινικές βλάβες δηλ. μπορούν δυνητικά να εξελιχθούν σε κακοήθη βλάβη.
Αξίζει να σημειωθεί ότι κατά τα πρώτα στάδια του στοματικού καρκίνου δεν υπάρχει συνήθως πόνος.
Θεραπεία
Στη θεραπεία του καρκίνου του στόματος, η χειρουργική αντιμετώπιση παίζει κυρίαρχο ρόλο. Στους περισσότερους ασθενείς απαιτείται εκτομή του όγκου και αποκατάσταση των ελλειμμάτων με στόχο τη λειτουργική και αισθητική αποκατάσταση. Σε κάποιες περιπτώσεις, μπορεί να απαιτηθεί και μετεγχειρητική ακτινοθεραπεία ή/και χημειοθεραπεία.
Η σωστή θεραπευτική αντιμετώπιση απαιτεί την εμπειρία του εξειδικευμένου ΓναθοΠροσωπικού χειρουργού.
ΣΥΜΒΟΛΗ ΜΑΣ ΣΤΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΜΟΡΙΑΚΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΣΤΟΜΑΤΟΣ
Το πειραματικό μοντέλο Σταδιακής Στοματικής Ογκογένεσης στα χάμστερ
Η χρήση κατάλληλων μοντέλων πειραματοζώων, που αναπαριστούν ακριβώς τις κυτταρικές και μοριακές αλλαγές κατά την έναρξη και την πρόοδο του ανθρώπινου στοματικού καρκίνου, είναι μεγάλης σπουδαιότητας. Το γνωστότερο ζωικό μοντέλο στοματικής καρκινογένεσης που συσχετίζει στενά τα γεγονότα που εμπλέκονται στην ανάπτυξη ανθρώπινων προκαρκινικών και καρκινικών βλαβών στο στόμα είναι εκείνο των Συριακών χρυσών χάμστερ (Mesocricetus auratus). Τα σημαντικότερα πλεονεκτήματα αυτού του μοντέλου είναι η ομοιότητα μεταξύ του βλεννογόνου της στοματικής παρειάς των χάμστερ και του κερατινοποιημένου ανθρώπινου στοματικού βλεννογόνου, η απουσία αυθόρμητων όγκων και η ευαισθησία της περιοχής αυτής στη συστηματική επίδραση παραγόντων όπως είναι οι ορμόνες, οι μικροθρεπτικές ουσίες κλπ.
Με στόχο τη δημιουργία ενός πειραματικού μοντέλου σταδιακής στοματικής ογκογένεσης, η ομάδα μας (Γναθοπροσωπική Χειρουργική Κλινική Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών) προκάλεσε χημική καρκινογένεση με DMBA στη στοματική παρειά 30 χάμστερ. Ανάλογα με το χρόνο έκθεσης στη δράση του καρκινογόνου τα πειραματόζωα χωρίστηκαν σε τρεις ομάδες ώστε να μελετηθούν οι μοριακοί μηχανισμοί, που εμπλέκονται στα διαδοχικά στάδια προς την κακοήθεια. Στις βιοψίες που λήφθηκαν από τα πειραματόζωα, αναγνωρίστηκαν όλα τα διαφορετικά στάδια της ογκογένεσης στο στόμα και ερευνήθηκε ανοσοϊστοχημικά σε κάθε στάδιο η έκφραση 11 προϊόντων ογκογονιδίων, 2 προϊόντων ογκοκατασταλτικών γονιδίων, 2 δεικτών απόπτωσης και 1 δείκτη κυτταρικού πολλαπλασιασμού.
Τα στάδια αυτά περιλάμβαναν το φυσιολογικό στοματικό βλεννογόνο, την υπερκεράτωση, την υπερπλασία, τη δυσπλασία, την πρώιμη διήθηση, το καλά διαφοροποιημένο ΑΚΣ και το μέτρια διαφοροποιημένο ΑΚΣ.
Με αυτή τη μεθοδολογία μελετήθηκαν οι βασικοί πρωτεϊνικοί παράγοντες που συμμετέχουν στις μοριακές οδούς μεταγωγής σημάτων σε κάθε στάδιο ανάπτυξης καρκίνου.
Η μελέτη αυτή απέσπασε το Πρώτο Βραβείο Βασικής Έρευνας σε Παγκόσμιο Συνέδριο Ογκολογίας Στόματος (Άμστερνταμ, 2007).
Διαβάστε δημοσιεύσεις μας σε έγκριτα επιστημονικά περιοδικά σχετικά με το ερευνητικό μας έργο για τον καρκίνο του στόματος. (link)